در خصوص کوههای یخ شناور در اقیانوس ها گفته اند که 10/1 آن روی آب (پیدا و قابل مشاهده ) و 10/9 آن زیر آب ( پنهان و غیرقابل مشاهده ) می باشد ، چنانچه دریانوردی به قسمت اعظم پنهان در زیرآب توجه نداشته باشد ، کشتی اش تصادم و زندگی اش به مخاطره می افتد .
در رابطه با پدیده رسانه های نوظهور که همچون لوبیای سحرآمیز در مدتی کوتاه ، تاثیرات شگرفی در تربیت کودکان و نوجوانان ما داشته اند نیز وضع بهمین منوال است ، این رسانه ها یکی از بزرگترین دستاوردهای بشری است ، اما این ابزار دوست داشتنی لبه تیز دیگری نیز دارد .
این رسانه ها ( تلفن همراه ، بازیهای رایانه ای ، اینترنت ، ماهواره و... ) همچون شمشیری دولبه ، هم باعث ایجاد فرصت و هم موجب تهدید می شوند ، در صورت مدیریت فرهنگی سازنده و درصورت عدم مدیریت لازم ، سوزنده می باشند .
از آنجا ئیکه که شناخت و آگاهی ، زمینه مراقبت لازم را فراهم و باعث مدیریت شایسته یعنی اعمال کنترل و محدودیت معقول برای ایجاد مصونیت می گردد، لذا متولیان فرهنگی کانون بسیج جامعه پزشکی شهرری بر خود ضروری و فرض می دانند که در این زمینه به حساس سازی و هشیارگری همکاران محترم جامعه پزشکی وخانواده های محترم این مرزو بوم اقدام نمایند .
این کتابچه در این راستا تهیه و به حضور شریف خانواده های محترم تقدیم می گردد.
- پیش گفتار
- اغلب خانواده های ایرانی ، به نحوی از انحاء مصرف کننده تولیدات رسانه ای اعم از فیلم ، انیمیشن ، بازی های رایانه ای و ... هستند ( مدیریت مصرف ،1390 ، 10)
رسانه های نوظهور در حال رشد و تکامل هستند ، تلاش دولت و نیروهای انتظامی برای کنترل عرضه محصولات فرهنگی غیر متعارف کافی نیست ، فقط اولیاء گرامی می توانند چهارچوب مناسب و شایسته ای برای مدیریت تقاضای فرزندانشان فراهم نمایند .
- در خصوص این رسانه ها می توان به دو شیوه عمل نمود ، الف ، ( محدودسازی ) که با منع و سرکوب همراه است و پیامدهایی به دنبال دارد و ب ، ( مصونیت بخشی ) که با هدایت و مدیریت همراه است و به جای محدود سازی و سرکوب که باعث حریص تر شدن و مخفی کاری فرزندان می شود به کنارآمدن و سازگار شدن و برخورد واقع بینانه و عاقلانه با این پدیده روی می آورد و باعث خودکنترلی فرزندان می شود ( تاثیررسانه ها ، احمدی )
- خانواده هایی که با رویکرد تربیت متعادل ( نه سخت گیرانه و محدود کننده مطلق و نه سهل گیرانه و رها کننده ) ، فرزندان خود را به شیوه های خودگردان و خود پیرو تربیت می کنند ، می توانند درراه ( مصونیت بخشی ) به کودکان و نوجوانان خود در مواجهه با این رسانه ها، کمک بزرگی نمایند. ( نوجوانان در اینترنت، 1386،12 )
در سال 2000 میلادی ، سازمان ملل در خصوص انسان تعریف زیر را ارائه نمود :
( انسان ، موجودی است زیستی ، روانی ، اجتماعی و معنوی ) یعنی رفتارهای هرانسان به چهارعامل مذکور بستگی دارد ، در رابطه با تاثیر محیط و نه عوامل ارثی بر شخصیت و رفتار کودکان و نوجوانان می توان به دوعامل روانی تربیتی و اجتماعی الگویی اشاره کرد ، که عامل اول الگوهای تربیتی اولیاء و نقش فرزند پروری آنها در ایجاد زمینه برای تقاضا و نحوه استفاده از رسانه های نوظهور می باشد و عامل دوم به نقش عوامل اجتماعی و الگوها در تاثیر پذیری فرزندان از این رسانه ها مربوط می شود .
در خصوص استفاده از این محصولات فرهنگی ، رویکرد دینی و ملی ایرانیان نه اعتقاد به تعطیل و منع مطلق و نه باور به تحریک و آزادی بی حد می باشد که هردو باعث ایجاد ( حرص ) در مصرف کنندگان می شود .
به نظر می رسد دیدگاه اعتدالی و بدور از افراط و تفریط توصیه به تعدیل بهره برداری از این رسانه ها می نماید.
نکته : در این کتابچه بیشتر به تهدیدها و آسیب های رسانه های نوظهور پرداخته می شود .
علل رفتار |
روانی – تربیتی ( خجالتی بودن ) |
اجتماعی – الگویی ( پرخاشگری ) |
زیستی – ارثی ( بیش فعالی ) |
اجتماعی – الگوئی (پرخاشگری )
معنممممممممم»»»»ممممممممممممممموی – باورها ( عزت نفس ) |
الگوهای تربیتی اولیا
الگو |
محبت |
توقع و قاطعیت |
بازخورد |
نتیجه |
سلطه گر= سخت گیر |
- |
+ |
اولیاء طلبکار فرزندان بدهکار و مضطرب |
عدم اعتماد به نفس فرار |
سلطه پذیر = سهل گیر |
+ |
- |
فرزندان طلبکار و تنبل – اولیا بدهکار |
عدم اعتماد به نفس پرتوقع و وابسته |
خردمند = اقتداری |
+ |
+ |
رابطه تعاملی ، خودکاری و خودکنترلی بالا |
اعتماد به نفس |
بی تفاوت = کناره گیر |
- |
- |
آشوبگر- افت تحصیلی خود کنترلی پایین |
عدم خودکنترلی اعتیاد شدید |
لازمه استفادهصحیح از رسانه های نوظهور ، برخورداری از ( سواد رسانه ای ) و شناخت فرصت ها و تهدیدهای ناشی از مواجهه با فضا و محتوای موجود در آن است ، ( خانواده ، سواد رسانه ای، 1392، 20 )
دنیای مدرن امروز ، عصر تنوع ، سرعت ، هیجان و نوآوری است ، و سواد رسانه ای یعنی منفعل نبودن در این دنیا بر اساس آگاهی و توانایی و مهارت ، برای تسلط و مدیریت این رسانه ها می باشد . یعنی در این دریای بزرگ و پرخروش به جای شناوری ، شناگری کنیم و این ممکن نیست مگر ارتقاء توانمندیهای درونی مثل تقویت اراده و اعتماد به نفس و کنترل امیال نفسانی .
آگاهی مصونیت ایجاد می کند ، شناخت خودش دفاع است همانگونه که حضرت امام صادق ( ع ) می فرمایند : العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس ، ( کسی که آگاه به دوران زندگی خودش باشد ، از هجوم فتنه ها در امان می ماند )
رسانه ها مثل نوعی هیپنوتیزم عمل کرده و با فلج کردن وجدان ، به شکل دهی ضمیرناخودآگاه در جهت اهداف خود می پردازند.
فریب شیطان این است که مفهوم زندگی در ( لذت ) به هرقیمتی می باشد و حتی خودکشی را راهی منطقی برای فرار از رنج القاء می کند . در صورتیکه در نگاه توحیدی ، رنج های عاقلانه، عاشقانه و عارفانه ، بهترین ابزار برای رسیدن روح انسان به تعالی بوده و چنانچه رنج معنا داشته باشد گنج و درد، درس می شود .
یکی از شیوه های مهم در معرفت دینی ، شیوه ( پرهیز) یعنی بازداشتن محدود نفس از بعضی امور دنیایی است . برای اینکه انسان اسیر دنیا نشود نه رهبانیت در اسلام است و نه آزادی بی حد و حصر نه تحریک نفس و نه تعطیل نفس ، نه ممنوعیت و محدودیت مطلق و نه آزاد باش و رهائی مطلق ،بلکه تعدیل تمنا های نفسانی یعنی اینکه انسان هم اسیر دنیا نشود و هم از دنیا برای آرامش و نشاط و تعالی
بهره برداری نماید .
رسانه های نوظهور بخودی خود چیز بدی نیستند ، مهم نحوه استفاده از آنهاست .
آیا شما حاضرید فرزنداتان را که ، هنوز شنا کردن بلد نیست در استخر عمیق یا دریا رها کنید ؟،پس چگونه حاضرید فرزندتان را بدون مهارت و آمادگی لازم در اقیانوس اطلاعات ، تصاویر، فیلم ها و برنامه های مختلف با محتوای گوناگون فرهنگی – اجتماعی رها کنید ؟!
امام حسن مجتبی ( ع ) می فرمایند : در تعجبم از کسی که در غذای جسمش دقت به خرج می دهد ولی در غذای روحش دقت لازم را ندارد .
تعدیل |
تعطیل |
تحریک |
عصر انفجار اطلاعات
عصرحاضر را عصر انقلاب در ارتباطات نام گذارده اند ( عصر انفجار اطلاعات ) ، افراد عصر حاضر دارای اطلاعاتی خیلی بیشتر نسبت به نسل های قبلی می باشند ولی به دلیل ماهیت رسانه که به جای اینکه ابزار باشد ، خود هدف شده ، سبب شده که نسل کنونی در ارتباط دادن بین این اطلاعات ناتوان باشد و در مقابل هرسوالی پاسخ دهد که :( چه ربطی دارد )
توان اطلاعات این نسل بسیار زیادولی توان ارتباط دادن به این اجزا برای رسیدن به یک تصویر و یک حقیقت واحد بسیار اندک شده ، در حقیقت این نسل نمی تواند از یکی بود به یکی نبود ،از محسوسات به معقولات ، از سیر آفاق به سیر انفس و از کثرت به وحدت برسد.
وقتی بودها ، محسوسات ، آفاق و کثرات همگی مجازی باشد نه حقیقی ، امکان ندارد که به نبود و معقول و انفس و وحدت رسید .
در حقیفت ، رسانه که ابزاری تولید شده توسط بشر است به جایی رسیده که همچون افساری برای به بند کشیدن نوع بشر تبدیل شده و این فن آوری ساخته بشر، در صدد نابودی اخلاق در نسل بشربرآمدهاست.
نفش فرهنگ
فرهنگ یک ملت ، هویت او ، اصالت او و نیروی نشاط آور و پیش برنده حیات آتی اوست ، اگر این هویت را از ملتی بگیریم بی ریشه و خودباخته شده و در توفان حوادث روزگار تاب مقاومت نداشته و خواهد شکست .
فرهنگ ، در جهان کنونی یکی از مهمترین مولفه های قدرت و امنیت است ، در دوران کنونی ، پیکار از میدان به اذهان و از پیکان به ابزار فرهنگی تغییر ماهیت داده و حتی فعالیت های اقتصادی به سمت ( صنایع فرهنگی ) سوق پیدا کرده اند .
با توجه به تاثیرشگرف رسانه های نوظهور ( تلفن همراه ، بازیهای رایانه ای ، اینترنت و ماهواره ) در زمینه های زیستی ، شناختی و فرهنگی و اجتماعی خانواده های ایرانی ، شایسته است تا در راستای مدیریت این رسانه ها به ( حساس سازی و هوشیار سازی ) و شناخت و آگاهی بیشتر اقدام شود .
شناخت و آگاهی از هرپدیده ای ، خود زمینه دفاع لازم را فراهم و موجب مصونیت می گردد. شایسته است در خصوص پیامد این پدیده به دو مولفه توجه شود ، اول ( علت ) خارجی ، یعنی نقشه برنامه ریزی شده از جانب تهیه کنندگان و دوم ( دلیل ) داخلی یعنی زمینه های تاثیراین پدیده ، که برنامه ریزی نشده ولی می توان با آگاهی آن را مدیریت نمود .
پیامد |
علت = برنامه ریزی شده - خارجی
دلیل = غیربرنامه ریزی شده - داخلی
فرهنگ ،
زیرساخت رفتارهای اجتماعی است و تربیت تدریجی فرهنگی باعث ایجاد هویت های جدید و به دنبال آن ، سبک های زندگی جدید می شود .
امروزه ، رسانه های نوظهور ، همچون لوبیای سحرآمیز ، رشدی بسیار سریع کرده و این فن آوریافسونگر در تمامی ابعاد زندگی بشری حضور و ظهور جدی پیدا کرده و از موثرترین عوامل در شکل گیری شخصیت و افکار انسان ها شده است .
فرهنگ ، اساس خوشبختی و سعادت یا بدبختی و انحطاط جوامع انسانی است ، امروزه ، زبان تصویر بسیار گویاتر و جذاب تر از زبان کلمات است و از زبان سخن و نصیحت گویا تر شده .
فرهنگ ، برای جامعه مثل اعصاب برای بدن است ، چنانچه فرهنگ جامعه ای بیمار و ناسالم شد ، کم کم تمام اعضای جامعه دچار مشکل و بیماری خواهند شد .
می گویند روزی حقیقت و دروغ با هم در راهی می رفتند، به برکه ی آبی رسیدند ، دروغ به حقیقت گفت : خوب است لباسهای خود را درآورده و تنی به آب بزنیم ، حقیقت صادقانه لباسهایش را درآورد تا وارد آب شود ، ناگهان دروغ لباسهای حقیقت را برداشت و گریخت ، از آن زمان دروغ در لباس حقیقت خود را ظاهرمی کند . (موثرترین فریب ، حالتی است که در آن اندکی حقیقت وجود داشته باشد.)
فرهنگ بیگانه برای نفوذ و تاثیر در جامعه ایران ابتدا با ایجاد جذابیت و اقناع و ارسال پیامهای سفید به جذب مخاطب خویش می پردازد و سپس در پس پرده ظاهر مقبول به ترویج و اشاعه فرهنگ خود بصورت غیرمستقیم و با پیام های خاکستری می پردازد ، فهم و شناخت این حقیقت نیاز به آگاهی و بصیرت دارد .
تهدید ، یعنی هرچیزی که امنیت انسان را بهم بریزد و فرصت ، یعنی هر چیزی که امنیت بیگانه را بهم بریزد و هنر ، یعنی شناخت تهدید و تبدیل آن به فرصت می باشد.
تهدید ( از بیرون ) آسیب پذیری ( از درون )
امنیت |
عامل جدید تربیتی
فن آوری های سخت ، ریشه در علوم طبیعی و فیزیکی دارند ، درحالیکه فن آوری های نرم ، ریشه در علوم غیرطبیعی ( علوم انسانی ، هنر و ... ) دارند و حوزه اقدامات آنها دنیای فکر و ذهن انسانهاست .
در گذشته نه چندان دور ، سه عامل مهم در تربیت کودکان و نوجوانان مادخیل بودند ، امروز بعد چهارمی بنام
( رسانه ) به این سه عامل اضافه شده ، بطوریکه از نظر اجتماعی و الگویی تاثیر تربیتی بیشتری روی فرزندانمان دارد .
مربیان |
مربیان |
رسانه |
فرزندان |
اولیاء |
اولیاء |
فرزندان |
گسل نسلی
در فضای شتابزا و بحران زده ی زندگی امروز بشر ، دستاورهای بشری همچون جریان پرفشار آبشاری مرتفع است که سرعت ریزش آن ، فرصت برداشتن جرعه ای از آن را بدست نمی دهد ( تاثیررسانه ها – احمدی )
شاید بتوان گفت در این عصر ، پیشرفت های انسان در هاله ای از تناقص معنا می شود ، چون این پیشرفت ها موجب تغییر هویت و سبک زندگی ناسالم شده .
فناوری انسان همچون شمشیری دولبه هستند یعنی هم فرصت و هم تهدید می باشند هم سازنده و هم تخریب کننده ، هم توسعه دهنده ذهن است و هم اسیرکننده آن و موجب گسل نسلی گردیده .
هم می تواند دانشگاهی عظیم برای ارتقای سطح دینی ، معنوی ، اخلاقی و علمی در جامعه و خانواده ها باشد و هم می تواند مروج اباحه گری ، هنجارشکنی ، شهوت پرستی ، خشونت ، خیانت ، فساد وفحشاو در نهایت موجب انحطاط جامعه شود .
فرهنگ که اساس خوش بختی و سعادت یا بدبختی و زوال جامع است ، کاملاً از این رسانه های فراگیر متاثر شده ، بنابراین ، شیوه و نوع تعامل با این پدیده خطیر و استفاده به جا و صحیح از آن در راستای پیشرفت مادی و معنوی جامعه اسلامی ایران از دغدغه های اصلی دلسوزان و متولیان معنوی ، فرهنگی و سیاسی جامعه اسلامی شده .
علائم گسل نسلی
کاهش ارتباط کلامی دو نسل
زیاد شدن فاصله اطلاعاتی دو نسل
تاثیر بیشتر تربیتی رسانه ها
تنوع طلبی عامیانه
فقدان دانش و تربیت تخصصی والدین
آسیب های ناشی از اینترنت
- افترا و آزار و اذیت
- کلاهبرداری و آتوگیری
- پخش ویروس
- اعتیاد اینترنتی
- انتشارتصاویر مستهجن یا فجیع
- ایجاد روابط ناسالم ( از طریق چت روم ها )
- ترویج عقاید نادرست ، غیراخلاقی و خشن
- ایجاد روحیه خشونت گرایی
- ایجاد ناهنجاری های فرهنگی و تغییرارزشها
- ایجاد ناهنجاری های اجتماعی جدید
- بروز عوارض روحی و روانی ( احساس گناه – وسواس – اضطراب و ... )
- ایجاد بحران هویت ( استحاله ) تغییرماهیت و خودفراموشی
- بی هویتی و سردرگمی و گمگشتگی باعث انزوا – فریب و درگیری با خود می شود.
- شادی های ناپایدار و موقتی باعث نوعی ملال و افسردگی و احساس پوچی می شود.
- بی هویتی باعث ناشنوایی روانی و عدم درک احساسات دیگران و درنتیجه رشد تفکر همه یا هیچ، نتیجه گرایی و بی حوصله گی، اضطراب دائمی و عدم لذت و رضایت از زندگی می شود و موجب تنهایی و بیماری فرد می گردد.
پیامدهای منفی رسانه های نوظهور
- القاء اعتقاد به ( شانس ) به جای اعتقاد به شایستگی ها و انتخاب ها
- اعتقاد به جادو و جنبل ( دوری از تعقل و افتادن به ورطه خیال پردازی )
- تمرکز برروی قدرت و ثروت ( به جای کرامت و فضیلت و ایثار و دانایی )
- تحریف فلسفه حقیقی به زندگی ( توانا بود هرکه دارا بود )
- ایجاد انگیزه عشق به قدرت و ثروت ( به جای علاقه به قدرت عشق در زندگی )
- القاء شناخت فمینیستی که ( دخترو پسرباهم هیچ تفاوتی ندارند )
- مجاورت تمام صحنه ها با سازو آواز غنا ( القا اینکه زندگی بدون موسیقی مطرب امکان ندارد )
- عادی سازی رابطه غیرمتعارف با جنس مخالف ( جایگزینی هوس به جای عشق )
- عادی سازی بی بند باری و خیانت ( ترویج عشق های مثلثی و .... )
- نهادینه شدن این پیام ها و در نهایت تخریب نهاد مقدس خانواده
- قداست زدایی ؛ اباحه گری و ایجاد بدبینی و شبه افکنی درباورهای فرهنگی و دینی
پیام نهایی اینکه : انسان آفریده شده که همه لذت ها را به هرطریق ممکن ببرد و کاری به پیامدها و تبعات و اخلاق و قیامت ندارد .
ترویج فلسفه اصالت لذت
امروزه تاثیر بازی های رایانه ای برروی کودکان و نوجوانان بیشتر از تاثیر تلویزیون و سینماست
سه دیدگاه فلسفی امروز در دنیا رایج است :
- دیدگاه فلسفی شرق با اصالت رنج
- دیدگاه فلسفی غرب با اصالت لذت
- دیدگاه فلسفی اسلامی با اصالت کمال
زادگاه بازیهای رایانه ای در غرب می باشد و به تبع تفکر فلسفی حاکم ، در بازیهای رایانه ای اصالت با لذت است ، جایزه هایی که کودک و نوجوان به هنگام برنده شدن در بازی دریافت می کند ، عبارتند از : پول ( ثروت ) ، وسایل جنگی ( قدرت ) ، امکان کشتاربیشتر ( خشونت ) و رقابت و تسلط و کشورگشایی و برای رسیدن به این اهداف هم ، همه جور رفتار و وسیله توجیه می شوند .
یعنی ایجاد و ولع و عشق به ثروت و قدرت و رقابت به جای رفاقت و فهم قدرت عشق .
اساس بازی ها ( آنارشیست ) و هرج و مرج می باشد .
دیدگاه های فلسفی
اصالت کمال اسلامی |
اصالت رنج شرقی |
اصالت لذت غربی |
که نتیجه اش ، تضعیف اخلاق و ارزشها ، تضعیف استحکام خانواده ها ، تضعیف باورهای انسانی و دینی و شوق به بیراهه رفتن می باشد .
در بازی ها ، کودکان و نوجوانان با شخصیت ها و قهرمانان بازی همذات پنداری کرده و از آنها الگو می گیرند و ناخودآگاه سبک زندگی آنان را انتخاب می کنند .
با ایجاد محدودیت های قانونی مصونیت ایجاد نمی شود .
رده بندی سنی بازیها در ایران که توسط بنیاد ملی بازیهای رایانه ای ( اسرا ) ایجاد شده و کار بسیار پسندیده ای است ، چنانچه با فرهنگ سازی همراه نشود ، تاثیرکمتری خواهد داشت . بهترین روش ایجاد مصونیت ، فرهنگ سازی ، دانش افزایی و رشد بصیرت می باشد .
هراختراعی به 100% نیرو نیاز دارد ، 1نفر اختراع کند و 99 نفر فرهنگ سازی نمایند .
برای مقابله و مدیریت پدیده های غیرفرهنگی باید بیشتر فعالیت فرهنگی کرد نه اقدام انتظامی
در حوزه کودک و نوجوان بیش از 250 کانال ماهواره ای در ایران قابل دریافت است که به فرهنگ سازی ارزش های مادی در ذهن کودکان ایرانی می پردازند و آنان را شیفته زندگی غربی می کنند
زندگی با الگو به سبک فیلم ها
این فیلم ها و بازی ها همچون ( اسب تراوا ) با ورود به خانواده های ایرانی ، به ظاهر بی موضع ولی در حقیقت در جهت دستکاری افکار عمومی و ارزشها عمل می کنند و این تاثیر باعث دگرگونی در اندیشه ها ، عواطف ، علایق ، سلایق ، عادات و آداب آنها می شود .
یادآور می شود که رسانه های جدید همچون شمشیر دولبه می باشند ، هم باعث فرهیختگی جامعه با پدیده های فرهنگی نو و هم باعث انهدام فرهنگی می شوند با پدیدهای غیرفرهنگی در پوشش فرهنگی .
هزینه سود
سلامت
|
با توجه به تمام هزینه هایی که در ارتباط با رسانه های نوظهور می پردازیم ، چقدر سود ( آرامش و سلامت ) نصیبمان می شود ؟
از نظرمردم شناسی ، تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی ( به ویژه رسانه ها ) برروی کودکان و نوجوانان بیشتر از خانواده هاست .
امروزه ، با ظهور فناوری های جدید ارتباطی مرزها و دیوارها برداشته شده و دسترسی به دانش برای همکان ممکن گردیده است . در عین حال ، افکار و رفتار ها و الگوها بیشتر تابع رسانه های نوظهور می باشد .
تغییرنقش ها به خصوص برای زنان و اشتغال آنها در خارج از منزل باعث شده که آنها زمان کمتری را با فرزندان بگذرانند و تاثیر رسانه ها جدید را مضاعف نمایند .
رسانه ها در ابعاد مختلفی در زندگی انسانها ایفا نقش می کنند رسانه ها ابزار سرگرمی ، تفریح و تعلیم و تربیت و تحولات اجتماعی شده اند .
در زمینه تعلیم و تربیت رسانه ها نقشی نامرعی و غیرمستقیم دارند ، والدین ، بازیهای رایانه ای را به عنوان تفریح برای فرزندانشان خریداری می کنند ، غافل از اینکه این معلم نامرعی تاثیری بیشتر از خود اولیا بر شخصیت و منش فرزندانشان دارند .
پرداختن زمان زیادی به رسانه ها باعث ، کاهش فضای گفت و گوی میان اعضای خانواده و در نتیجه افزایش فرد گرایی ، کاهش جمع گرایی ، ناشنوایی روانی ، کم حوصلگی ، شکاف نسلی و سقوط ارزشهای اخلاقی و کم بها شدن خانواده ها می شود .
پیامدهای ( اعتیاد به بازیهای رایانه ای )
- بیشتر به بازیهای چند نفره تعلق دارند .( بازیهای شبکه ای )
- ضعف بینایی ، رایج ترین مشکلات است که در نوجوانی بروز پیدا می کند .
- بدلیل کاهش تمرکز ، افت تحصیلی در کودکان ، نوجوانان و دانشجویان مشاهده می شود .
- به دلیل وجود صحنه های خشن کشت و کشتار، شکنجه انسانها و بدرفتاری جنسی و استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر، عادی سازی امور غیرفرهنگی و به تبع آن مشکلات روحی و روانی ایجاد می شود .
- بازی بازها ، خود فاعل در این بازیها هستند و به دلیل همذات پنداری احتمال انجام خشونت های اجتماعی در آنها بیشتر است .
- مهم ترین پیامدهای اعتیاد به اینترنت و بازیهای رایانه ای با توجه به شدت آن ، عبارتند از : اختلال افسردگی ، گوشه گیری و انزوا ، انزوای اجتماعی ، اختلال در میزان و زمان خواب ، خستگی بیش از حد ، عدم تمرکز از دست دادن فرصت های شغلی ، استرس و فشارهای روانی ، مختل شدن کار و فعالیت روزانه ، اختلافات خانوادگی ، مشکلات جسمی ، افزایش بی اعتمادی بین همسران و عدم صداقت ، خصومت و بلوغ زودرس احساس تنهایی ، تنبلی و چاقی و احساس بی ارزشی و تهی بودن
و ....
آسیب های اجتماعی دورانی و مرتبط به هم هستند .
اجتماعی |
روانی |
شناختی |
جسمی |
دوران گذار
از اوقات فراغت می توان به عنوان مناسب ترین زمینه اصلاح بسیاری از اختلالات رفتاری نظیر پرخاشگری ، افسردگی ، اضطراب و کمرویی و ... بهره گرفت .
همچنین در غالب موارد، انحرافات اخلاقی و آسیب های اجتماعی با اوقات فراغت مدیریت نشده دانش آموزان هم بستگی مستقیمی دارد .
پس از روانشناس انسان گرا آقای آبراهام مزلو و مثلث معروف طبقه بندی نیازهایش ، روانشناس دیگری به نام آقای آلفردجی اعلام کرد که مهمترین نیاز بشر( ارتباط ) است و آقای مازلو به این نیاز توجه نکرده است .
حقیقت این است که به دلیل گذار جامعه ایرانی از سنت مدرنیته ، پیامدهایی دامنگیر جامعه ما شده از قبیل تبدیل خانواده گسترده به خانواده هسته ای ، اشتغال زیاد اولیاء و کم حوصلگی ، دگرگونی ارزشها و شکاف نسلی و همچنانکه در خانواده خیلی شلوغ فرزندان احساس تنهایی می کردند ، در خانواده تک فرزند نیز این احساس تنهایی به طور مضاعف دیده می شود که حاصلش ، عدم کنترل خشم ، پرتوقعی و کم تحملی – درگیری با خود و حتی افسردگی است .
متاسفانه امروزه شاهد عدم ابراز عاطفه از سوی همسران به یکدیگر ، عدم ابراز محبت به فرزندان از سوی اولیا ء و عدم احترام به اولیا از سوی فرزندان می باشیم.
بزرگسالی ، فرزند کودکی است
یعنی دوران کودکی تاثیر زیادی در شکل گیری شخصیت افراد بزرگسال دارد . اولیاء سالار یا جان نثار باعث می شوند تا مردانی تحقیر کننده و تهدید و تنبیه به وجود آیند . ( اهمیت دوران کودکی و روش فرزند پروری )
ما برای تربیت فرزندانمان نیاز به علم و معرفت داریم و علم یعنی هرگلی نیاز به آب و غذاو نور دارد .
و معرفت یعتی هرگلی نیاز به چه مقدار آب و غذا و نور دارد .
تربیت کردن یعنی انتخاب بهترین روش و مناسب ترین راه برای هر استعدادی و باغبانی یعنی فهم درست زمان انتقال به موقع گل از گلدان به باغ ، از خانه به مدرسه و از وابستگی به استقلال و در خصوص رسانه ها به این نکته مهم در تربیت توجه ویژه ای باید گردد.
بذر تربیت در خانه کاشته می شود ، در مدرسه رشد می کند و در جامعه درو می شود.
نکته مهم این است که ( بچه ها به چشم هایشان بیشتر اعتماد دارند تا گوش ها و آنها شبیه الگو های محبوب می شوند و نه شبیه آنچه می گوئیم یا آنچه می خواهیم ) .
زمینه گرایش به آسیب های اجتماعی |
محیط آشفته ی خانوادگی |
افراد خجالتی |
عدم اعتماد به نفس |
افرادعقل کل |
ارتباطات کم رنگ عاطفی |
نابرابری های اجتماعی و اقتصادی |
آسیب های بازیهای رایانه ای
در صورتیکه فاصله کار بر صفحه نمایش کمتر یا بیشتر از 75-45 سانتی متر باشد باعث آسیب به بینایی ، سردرد ، آبریزش چشم و تاری دید می شود . اولین و مهمترین آسیب جسمی به چشم ها وارد می شود.
- آسیب به ستون فقرات و آرنج دست در صورتیکه به صندلی تکیه ندهند ، یا آرنج را از روی میز بردارند.
- خستگی مفرط ، بازی افراطی و طولانی گاهی منجر به مرگ می شود.
- عدم تمرکز ، به دلیل اشتغال ذهنی به بازی ها و در نتیجه افت عملکرد به ویژه عملکرد تحصیلی ( بازی پراوین )
- بلوغ زودرس با بعضی از بازیها مثل ( باربی ) ( عروسک های باردار)
- تغییر ذائقه و سلیقه و ملاک و ارزش ها ( بازی سیندرلا – رافونزه - گیسو کمند ) باربی ها اولیه ظاهری معصومانه داشتند . در حال حاضر مطابق با آخرین مدلهای روز آمریکا و اروپا طراحی می شوند.)
- اباحه گری ، یعنی مباح سازی و عادی سازی محرمات و مکروهات
- فراگیری عبارت های رکیک به صورت ناخودآگاه و غیرمستقیم
- در صورت استفاده از ماهواره ، کودکان از دوره جنینی تحت تاثیر امواج رسانه ای قرار می گیرند
- پروفسور جرج گرنبر می گوید : کودکان هرچه بیشتر برنامه های خشن را تماشا کنند ، خشونت را آسان تر می پذیرند.
- میلت و همکارانش ( 1997) معتقدند : بازیهای رایانه ای ، ویدئویی و اینترنتی ، به مثابه ( کشیدن ماشه ی صرع ) است . وقتی فرد به میزان زیادی به صفحه نمایشگر نگاه می کند ، امواجی که از صفحه ی نمایشگر ساطع می شوند ، بر امواج مغزی فرد غلبه می کنند و او را دچار حالت صرع می کنند ( تاثیررسانه ها – احمدی )
- میلت و همکاران : همبستگی مثبتی بین بازیهای رقابت آمیز و اضطراب وجود دارد . و در درازمدت روی افراد مستعد تیک های عصبی و حملات تشنجی اثرات سوء دارد .
- در اکثر بازیها جنبه های مثبتی نظیر ؛ خلاقیت ، تفکر سازنده ، خودانگیختگی ، نمادسازی و جست و جو توسط بازیکن امکان بروز ندارد ، زیرا همه چیز از قبل و به وسیله برنامه ی رایانه ای تعیین شده است ( تاثیررسانه ها – احمدی )
نقش والدین در پیشگیری از آسیب های اجتماعی |
شناخت بیشتر |
افزایش مهارت های تربیتی |
ارتباط موثر با فرزندان |
عدم تحمیل عقاید به فرزندان |
آگاه کردن فرزندان |
غنی سازی اوقات فراغت |
تشویق رفتار های مثبت فرزندان |
صاحب نظران غربی
انحطاط اخلاقی در غرب نتیجه ترویج مکتبهای : اومانیسم ( انسان مداری ) لیبرالیسم ( آزادی بی حدو مرز ) و نهیلیسم ( پوچ گرایی ) می باشد .
رشد تکنولوژیکی غرب باعث رشد و تسلط فرهنگی آنها شده است .
انسان غربی ( غریبه با خدا ) بنام آزادی در دریایی پریده که در حقیقت با تلاقی بیش نیست ، نه می تواند شنا کند و نه می تواند بیرون بیاید.
قدرت نرم شیطان در قالب رسانه های نوظهور با ایجاد جذابیت و اقناع ، توان شکل دهی به ذهن ها و ساختن واقعیت را دارند . در این خصوص مارشال مک لوهان ، صاحب نظریه دهکده جهانی می گوید:
رسانه های جدید، کاملا به حساب همه ی ما رسیده اند، پیامدهای شخصی ، سیاسی ، اقتصادی ، زیبایی شناسی ، روان شناسی ، اخلاقی ، وجدانی و اجتماعی آنها به قدری فراگیر است که هیچ بخشی از زندگی ما را دست نخورده و بدون تغییر و ثابت باقی نگذاشته اند . ( فرهنگ های دیجیتال ، کلن گریبر. رویستون مارتین ،1390، 353 )
همچنین سیمونس ( مخترع چت روم ) می گوید : چت کردن در دنیای امروز ما مثل راه رفتن یک آدم خوش برو رو بر روی یک دیواری است که پنجاه متر ارتفاع دارد .(همان منبع ، 357 )
چت روم باعث تشکیل زندگی دوم ، آغاز دلسردی و بی وفایی ها در خانواده و موجببه مخاطره افتادن زندگی اول می شود که نتیجه اش می شود ، بیوه های اینترنتی ( متاهل های بیوه !)
در چت روم ها به دلیل مجازی بودن فضا و غیرصادقانه بودن اطلاعات ، امکان فریب بالاست و باعث آثار شیست اخلاقی می شود .
تهدیدات اصلی امنیت جوامع انسانی ، تهدیدات درونی ( رذایل اخلاقی ) است و مبارزه با تهدیدات درونی مقدمه مبارزه با تهدیدات بیرونی است .
در زمین بازی که رقیب طراحی می کند ، همیشه بازنده شمایید .
فضای آزاد و شادی که رسانه ها برای جامعه ما ترسیم می کنند . ، تابلو دلفریبی است که رنگ و نقش بادوامی ندارد و فقط ظاهر واقعیت است . ولی انحطاط و نابسامانی های پنهان خانوادگی و اجتماعی و اقتصادی هیچگاه در آن به نمایش در نمی آید .
نیمه پنهان
در نیمه پنهان و غیرمحسوس رسانه های نوپدید ، رسانه هایی مثل شبکه های تلویزیونی ماهواره ای خانوادگی ، در جهت دستکاری اعتقادات عمل کرده و بسیاری از ارزشهای اخلاقی جامعه را به چالش می کشند.
القائاتی مثل : عادی سازی خیانت ، دوستی های غیرمتعارف ، بی تفاوتی فرهنگی ، عشق ها و رابطه های خانوادگی مثلثی و مربعی ، فرزندان نامشروع ، سقط جنین و ...
که نتیجه اش : رشد رفتارهای ضد اجتماعی ، تزلزل پیوندهای خانوادگی ، از بین رفتن تعهدات خانوادگی ، ایجاد روابط غیراز همسر، کوتاه شدن عمر ازدواج و رشد آمار طلاق و تخریب نهاد مقدس خانواده می باشد.
این تراژدی تبدیل خانواده به خوابگاه و خانه به مسافرخانه ، نیاز توجه به آسیب شناسی این پدیده های اجتماعی را دوچندان می کند زیرا آسیب شناسی مقدمه آسیب زدایی و شناخت مسئله ، پیش نیاز حل مسئله می باشد .
آسیب های اجتماعی |
قدیمی ( موامخدر) |
نوظهور |
بازیهای رایانه ای غیرمتعارف دوستی و ازدواج اینترنتی فریب در فضای چت روم اعتیاد رایانه ای الگوها ، مدها و آسیب های ارزشی م و ................. |
توصیه ها
- دیدن بازیهای رایانه ای برای کودکان زیر 3 سال ( ممنوع ) است .
- دیدن بازیهای رایانه ای برای کودکان زیر 6-3 سال ( حداکثر 1 ساعت ) درروز
- دیدن بازیهای رایانه ای نوجوانان ( حداکثر 2 ساعت ) درروز
- رایانه مثل ( تلفن ) یک وسیله عمومی تلقی و در محلی باشد که قابل دسترس همه افراد خانواده باشد ( نظارت )
- اولیاء هنگام بازی کودکان در کنار آنها قراربگیرندو با آنها بازی کنند ( مراقبت )
- ارتقاء سواد رایانه ای اولیا ( کنترل )
- روآوردن به بازیهای گروهی واقعی جهت رشد اجتماعی فرزندان ( مدیریت )
- سفرهای خانوادگی به دامان طبیعت ( جهت ایجاد تعلقات اجتماعی با بستگان )
- غنی سازی اوقات فراغت فرزندان با کلاسهای فرهنگی – هنری و ورزشی
- تشکیل جلسات گروهی و خانوادگی جهت ارتباطات بین فردی و چهره به چهره
- تقویت فرهنگ کتابخوانی و وارد کردن کتاب در سبد هزینه زندگی
- افزایش میزان گفت و گوهای داخل خانواده ( تشکیل جلسات خانوادگی )
- رویکرد به تربیت متعادل در فرزند پروری ( نه سخت گیرانه و نه سهل گیرانه )
- تعیین قواعد و قوانینی جهت استفاده از رسانه ها و قاطعیت و هماهنگی در اجرای آنها
- برای انتخاب نوع بازیها می توان از سامانه اسرابه شماره 20000700 استعلام نمود
- بازیهایی که فرصت پیروزی به کودکان می دهند ، مناسب ترند.
- بازیهایی که باعث می شوند 2 یا 3 بازیکن در آنها بازی کنند جهت اجتماعی شدن فرزندان ، مفیدترند.
- رسانه های جمعی را بهانه ای برای سرگرمی خانوادگی تبدیل کنید تا فرصت صحبت و گفتگو با فرزندانتان فراهم گردد.
- فرزندان را تشویق کنید تا درباره پیام هایی که رسانه ها می دهند نظر دهند ، سوال بپرسند و با شما مباحثه کنند تا مشخص شود ، چه تاثیراتی بر ذهن آنان گذاشته .
- اولیاء نقش مشاور داشته باشند نه فقط نصیحت کننده
- به فرزندانتان یادآوری کنید که صحنه های فیلم ها غیرواقعی است و نباید آنها را الگو قرار داد .
- با ابراز محبت متعادل خانه قرارگاه باشد نه فرارگاه فرزندان
- می توان از بازیهایی استفاده کرد که امکان right در آنها باشد ، به طوریکه بتوان رقیب رایانه ای را در زمان لازم خنثی کرد.
- چنانچه بازی را save کنیم ، برای راه اندازی بعدی ، بازی از ادامه شروع می شود.
- تقویت فرهنگ صله رحم و تجمعات خانوادگی در قالب هیات های فامیلی
- تقویت مهارت همدلی ( هم حسی ) و شنیدن فعال و موثر در خانواده
- تخلیه هیجانات منفی فرزندان با ورزش ، تا کمتر سراغ بازیهای خشن بروند
- عدم افراط و تفریط در رفت و آمدهای فامیلی
- رعایت حریم های اخلاقی در مهمان ها
- تعریف سایت های ممنوع ( قرمز) ، محدود ( زرد) ، آزاد( سبز) برای نوجوانان
- استفاده از آنتی ویروس های قوی جهت جلوگیری از نفوذ افراد غریبه
- تعمیر و در اختیار گذاشتن لیستی از سایت های مناسب
- گاهی بطور ناگهانی موبایل فرزندانتان را به بهانه خرابی تلفن خود قرض بگیرید
- اطلاعات خود را با فرزندانتان به اشتراک گذارید تا او هم اطلاعات گوشی اش را به شما نشان دهد
- بطور مستقیم گوشی فرزندتان را نگردید
- از یک فرد جایگزین در فامیل جهت برقراری ارتباط دوستانه با گوشی تلفن همراه با فرزندتان استفاده کنید .
- بهره برداری از فرصت هایی مانند ماه رمضان و ماه محرم ، جهت پرورش عزت نفس و احساس خود ارزشمندی در کودکان و نوجوانان بعنوان واکنشی پیشگیری کننده و محافظ در برابر ناشایستگی های اخلاقی و اجتماعی رسانه های نوپدید و تنظیم کردن آنتن ها و گیرنده های درونی انسان
- ایجاد پیوندهای عاطفی با فرزندان که زمینه ساز فضای روانی جمعیت رسیدن به انسجام و تعلقات خانوادگی می باشد به منظور افزایش جمع گرایی و کاهش فردگرایی
- احترام به فرزندان با همدلی و هم حسی و پذیرش آنها جهت جلب اعتماد ، احساس تعلق و قبول ارزشهای انسانی اولیاء
- تعدیدل استفاده از رسانه ها با تعیین برنامه زمان بندی شده توافقی برای استفاده از آنها
- ترغیب فرزندان به ورزش به ویژه ورزش های گروهی جهت ایجاد ارزشهایی مثل مسئولیت پذیری – انجام فعالیت گروهی – سازگاری جمعی – وفاداری و قانون پذیری – ایجاد امنیت عاطفی برای مواجهه با فشارهای روانی و ایجاد نگاه مثبت به زندگی
- کودکان بدون حضور و تایید شما اجازه ورود به اتاق های چت را نداشته باشند
- به کودکان بگویید که کمترین صداقت در اتاق های چت وجود دارد بنابراین با افرادی که از این طریق آشنا می شوند بدون اطلاع شما قرار ملاقات نگذارند.
- به آنها بگویید که خطر اتاق های گفت و گو به مراتب بیشتر از سایت های غیراخلاقی است
- به برچسب روی بازی ها که با حروف ( M-E-T-AO-EC- ESRB- RP) مشخص می شوند ، توجه کنید این علائم ، طبقه بندی بازی ها را برحسب محتوا و سن نشان می دهند.
- معانی علائم طبقه بندی شده روی بازی ها رایانه ای برحسب محتوا و سن عبارتند از :
E- همه می توانند استفاده کنند .
EC- بالای 3 سال می توانند استفاده کنند.
E10- افراد بالای 10 سال می توانند استفاده کنند.
M- افراد بالای 17 سال می توانند استفاده کنند.
AO- افراد بزرگسال می توانند استفاده کنند .
RP- هنوز بررسی نشده و گروه سنی اش مشخص نشده .
توصیه های پیشگیرانه از آسیب های جسمی :
- هنگام کار با رایانه بالاتنه بدن را عمودی نگه دارید نه خمیده
- کف صندلی سفت باشد تا ستون مهره ها دچار انحراف جانبی نشود
- سرتان کمی بالاتر از صفحه رایانه باشد تا از بالا به صفحه نگاه کنید
- پلک زدن را فراموش نکنید تا دچار خشکی و قرمزی چشم نشوید .
- بعد از هرساعت استفاده از رایانه چند دقیقه به چشم هایتان استراحت دهید
- بهتراست از مچ دست در امتداد محور ساعد باشد
- در صورت بروزگزگز و کرختی و درد و سوزش در انگشتان و مچ و ساعد؛ به مچ تان استراحت دهید .
- به تناوب از نرمش و حرکات کششی سرو گردن استفاده کنید .
( حمیدیان ، 1387، ل 13 )
منابع :
- خانواده ، سواد رسانه ای و رسانه های دیجیتال
سید محسن میربهرسی – محمد صادق افراسیابی – ناشرخبرگزاری پارس 1392
- مدیریت مصرف رسانه های نوظهور
مرکز مطالعات فرهنگی شهر تهران 1390 سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران
- فرهنگ های دیجیتال ( گلن کریبر- رویستون مارتین )
ترجمه مرضیه وحدانی – نشرساقی 1390
- اعتیاد به اینترنت و موبایل
دکتر فرود حمیدیان – نشرقطره 1387
- نوجوانان در اینترنت ( کیت ای . شرودر) ترجمه فرناز فرود
موسسه انتشارات صابرین
- مقاله ( تاثیر رسانه های جدید بر سلامت روانی دانش آموزان )
شهین احمدی – ماهنامه مشاور مدرسه 1385
ارسال دیدگاه
دیدگاه شما بعد از تایید در قسمت نظرات نمایش داده خواهد شد.