ملاک های ازدواج از دید اسلام

ملاک های ازدواج از دید اسلام

تهیه و تنظیم : مرضیه شماخی
معاون پرورشی دبستان شهید بهشتی دختران
کد پرسنلی : 12232553

مقدمه :
دقت در انتخاب همسر ، یک ضرورت است و مسامحه و بی‏توجهی ، پشیمانی را در پی خواهد داشت. اما برای خیلی ازجوانان این سئوالات پیش می آید که معیار های حقیقی برای انتخاب همسر از نگاه دین و شرع چیست و دین آسمانی ما بر چه ملاک هایی تاکید دارد؟
مي‏توان ملاك‏ها و معيارها و خصوصياتي را كه در انتخاب همسر لازم است، در دیدگاه اسلام به دو قسم دسته بندي كرد:
الف) آن هايي كه ركن و اساس اند و براي زندگي سعادتمندانه حتماً لازم اند؛
ب) آن هايي كه شرط كمال هستند و براي بهتر و كامل‏تر شدن زندگي اند و بيش تر به سليقه و موقعيت افراد بستگي دارند.

به طور كلي، ملاك هاي دسته اول (که رکن و اساس هستند) عبارت اند از:

1- تديّن و دينداري:
كسي كه پاي بند دين نيست، تضميني وجود ندارد كه پاي بند رعايت حقوق همسر و ادامه زندگي مشترك باشد. اگر يكي ديندار و ديگري بي دين باشد، زندگي آنان روي سعادت را نخواهد ديد. سعادت، بدون ديانت، محال است. اگر هر دو بي دين باشند، باز تضميني وجود ندارد كه رعايت حقوق يكديگر را بنمايند. البته منظور از دينداري و تديّن اين است كه پاي بند كامل به اسلام داشته باشند و اسلام را با جان و دل پذيرفته و در عمل به آن كوشا باشند؛ نه تدين سطحي و بي ريشه و بي عمل.
پيامبر(ص) به شخصي كه مي‏خواست ازدواج كند، فرمود: «عليك بذات الدين»؛ (1) «بر تو باد كه همسر ديندار بگيري»
ديندار بودن، به اين است كه داراي صفات ذيل باشد: عفت، حجاب، حيا، نجابت، اخلاق خوب، خوش حرف و خوش زبان بودن، اهل نماز و مناجات، علاقه‏مند به قرآن و اهل بيت پيامبر(ص)، ترس از خدا داشتن، آبرونگه‏دار بودن، اسراف كار نبودن و... .

2- اخلاق خوب:
یکی از ويژگي‏هاي لازم و اساسي براي همسر اخلاق خوب است. منظور از اخلاق خوب، تنها خنده رويي و خوش خلقي نيست؛ بلكه به معناي اخلاق اسلامي داشتن و نفس را تهذيب و پاك نمودن است.
پيامبر(ص) فرمود: «اذا جاءكم من ترضون خُلقه و دينه فزوّجوه و ان لا تفعلوا تكن فتنة في الارض و فساد كبير»؛ (2) «با كسي كه اخلاق و دينش مورد پسند باشد، ازدواج كنيد. اگر چنين نكنيد، فتنه و فساد بزرگي در زمين به وجود خواهد آمد».
فردي از امام رضا(ع) سؤال كرد: براي دخترم خواستگاري آمده كه بد اخلاق است. آيا دخترم را به او بدهم؟ حضرت فرمود: «لا تزوّجه ان كان سيئي الخُلق»(3)؛.«اگر بد اخلاق است، دخترت را به او نده»
صفاتی که نشانگر اخلاق بد است، عبارت اند از: لجاجت و يكدندگي، تكبر نسبت به همسر، بي ادب بودن،
بي وفايي، كينه توزي، سوءظن داشتن، سبكي و هرزگي، كم ظرفيتي و بي تابي، با محبت نبودن و بد چشم بودن

3- شرافت خانوادگي:
منظور از شرافت خانوادگي، شهرت و ثروت و موقعيت اجتماعي نيست؛ بلكه منظور نجابت و پاكي و تدين خانوادگي طرفين است؛ زيرا ازدواج با يك فرد مساوي است با پيوند با يك خانواده و فاميل ايجاد و يك نسل. در ازدواج و انتخاب همسر، معقول نيست كه انسان بگويد: من مي‏خواهم با خود اين فرد زندگي كنم و كاري به كار خانواده‏اش ندارم. پيامبر(ص) فرمود: «انظر في أي شي تضع ولدك فان العرق دساس»؛ «نيك بنگر كه فرزندت را در كجا قرار مي‏دهي؛ زيرا نطفه و ژن‏ها و خصوصيات ارثي، خواه ناخواه منتقل مي‏شود و تأثير مي‏گذارد».
پيامبر(ص) فرمود: «بنگريد چه كسي را به همسري بر مي‏گزينيد؛ زيرا فرزندان، شبيه و مانند دايي هايشان مي‏شوند».(4))
باز حضرت فرمود: «اياكم و خضراء الدمن قيل يا رسول الله: و ما خضراء الدمن؟ قال: المرءة الحسناء في منبت السوء»؛ (5) «از سبزه‏هاي قشنگي كه روي مزبله‏ها سبز مي شود، پرهيز كنيد. پرسيدند: مقصودتان چيست؟ فرمود: زن (یا پسری) زيبايي كه در خانواده پليدي رشد كرده باشد.

4-زيبايي:
زيبايي نيز يك امتياز است و در شيريني و سعادت زندگي زناشويي تأثير بسزايي دارد. اگر انساني، قيافه ظاهري و اندام همسرش را نپسندد و او را دوست نداشته باشد، ممكن است به طور ناخواسته به او ستم و جفا كند و از او بهانه و ايراد بگيرد و زندگي را بر او تلخ نمايد يا حتي بعد از ازدواج دل به ديگري دهد.

5- كفو همديگر بودن:
سنخيت و تناسب و همتايي در علم و سواد و دين و ايمان و فرهنگ و فكر و اخلاق و تحصيلات علمي و سن و مال اگر در تمامي جهات تناسب بيش تر باشد، مشكلات خانوادگي كم‏تر خواهد بود. هر قدر روحيات دختر و پسر به يكديگر نزديك تر باشد، پيوند ازدواج آن دو از استحكام بيش تري برخوردار خواهد بود. دختر ديندار بايد با شخص ديندار ازدواج كند؛ زيرا ديندار و بي دين به طور طبيعي در مواردي با يكديگر اصطكاك و درگيري خواهند داشت. فرد تحصيل كرده هم بايد با شخص درس خوانده ازدواج كند تا يكديگر را درك كنند. همچنين تجربه نشان داده است كه وقتي اختلاف سن بين دختر و پسر زياد باشد، پس از گذشت سالياني چند استحكام خانواده دچار تزلزل مي شود. البته همانندي كامل امكان پذير نيست و نبايد در انتخاب همسر وسواس بود، ولي همانندي نسبي لازم است.
ملاك‏ها و معيار و مسائل ديگري كه بيش تر مربوط به سليقه و موقعيت افراد است، در دسته‏ي دوم قرار مي‏گيرد و مي‏توان از آن صرف نظر كرد، مانند: هم نژاد بودن يا هم شهري بودن يا هم زبان بودن و ... .
البته باید توجه داشت که تنها اعتدال و ميانه روي است كه انسان را به سرمنزل مقصود ميرساند و افراط و تفريط يا تندروي و كندروي در هر كار و عرصهاي آدمي را از نيل به هدف باز ميدارد.
در امر مقدس ازدواج و تحقيق و معيار سنجي و معيار سازي هاي آن، بايد اعتدال را در پيش گرفت؛ نه سخت گيري و احتياط غير ضروري كار درستي است و نه ولنگاري و ريسك كردن. در اصطلاح عربي ميگويند: «كل شئِ اذا جا و زحدّه انعكس ضّدهً»؛ «هر چيزي که از مرز اعتدال گذشت، به ضد يا نقيض خويش تبديل ميگردد و نتيجه معكوس خواهد داد». گاهي برخي افراد با همه سخت گيري ها و به اصطلاح احتياط كردن ها، به آنچه مطلوب و مقصودشان بوده، نميرسند و به آنچه دست يافتهاند، با ملاك و معيارهاي مورد نظرشان ناهمگون است .
جهت آگاهي بيش تر از ملاك‏ها و معيارهای ازدواج از دیدگاه اسلام، مطالعه كتاب هاي زير را توصيه مي شود :
جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري؛
همسر گزینی در بیست گام، محمود یزدانی؛
انتخاب همسر، ابراهیم امینی، ناشر: انجمن اولیاء و مربیان، 1387ش
راهنمای ازدواج: آنچه یک پسر و دختر درباره انتخاب همسر باید بدانند، امیر ملک محمودی الیگودرزی، ناشر: میراث ماندگار، 1386ش
برگرفته از سایت پاسخگویی به سؤالات دینی

پينوشتها:
1-وسائل الشیعه، ج 14، ص 30.
2- وسائل الشیعه، ص 51.
3-بحار الانوار، ج ‏100، ص 235.
4- جواهر، ج 29، ص 37.
5-وسائل الشيعه، ج 20، ص 48.