اختلالات یادگیری

از سال 1950 روان شناسان، پزشکان و متخصصان آموزش ویژه، به گروه خاصی از دانش آموزان و آموزش آنان علاقه‌مند شدند. این گروه از دانش آموزان ازنظر جسمی و مغزی دچار هیچ‌گونه عارضه مشخصی نیستند، ولی در یادگیری اشکالاتی دارند. متخصصان آموزشی با بسیاری از دانش آموزان مواجه می‌شوند که دچار اشکال در یادگیری هستند ولی پزشکان هیچ‌گونه مدرک یا دلیلی از ناهنجاری‌های عصبی یا ضایعات مغزی در آن‌ها نیافته‌اند. در حالی از ناهنجاری‌های عصبی یا ضایعات مغزی در آن‌ها نیافته‌اند. درحالی‌که دانش آموزان دیگری هستند که دچار ضایعات مشخص مغزی هستند اما در امر یادگیری با مشکل خاصی مواجه نیستند. لذا به مشکل این دسته از دانش آموزان عنوان نارسایی ویژه در یادگیری اطلاق می‌کنند که دارای بهره هوشی طبیعی هستند ولی در یادگیری برخی مهارت‌ها مانند تکلم، خواندن، هجی کردن، نوشتن، حساب کردن، ادراک بینایی، ادراک شنوایی و ..... دچار اشکال هستند.

نوشتن شامل یک عمل پیچیده است که شامل رشد ذهنی، مهارت‌های حرکتی و بینایی می‌شود. با توجه به اینکه معمولاً بیان محاوره‌ای کلمات و نوشتن رسمی آن‌ها در بسیاری از موارد با یکدیگر تطابق ندارد لذا املا نوشتن کار دشواری است. البته غیبت‌های مکرر، فقدان تمرین کافی، آموزش ناکارآمد و ... همه در مشکلات املانویسی مؤثر است این موارد برخلاف املانویسی است.

از علل عمده اختلال دیکته نویسی می‌توان به این عوامل اشاره کرد:

عدم توجه و دقت

ضعف مهارت‌های حرکتی

اختلال در ادراک بینایی

ضعف حافظه بینایی و شنوایی

انتزاعی بودن مطلب

اختلال در حافظه توالی دیداری

اختلال در تمیز دیداری – دقت

انواع اشتباهات اختلال دیکته نویسی

برخی دلایل بروز اختلال دیکته نویسی:

1-                علت اینکه مفهوم کلمه را نمی‌فهمند یا قبلاً نفهمیده‌اند آن را درست نمی‌نویسند.

2-                کلمات از جانب معلم درست تلفظ نمی‌شود (آموزشی)

3-                دانش آموزان هنگام نوشتن دیکته کلمات را تکرار و هجی می‌کنند (دقت)

4-                وجود نقص شنوایی در برخی از دانش آموزان در هنگام نوشتن املا و بی‌خبری معلم از وجود این نقص باعث می‌شود بعضی از کلمات را جا می‌اندازد یا از کلاس عقب می‌افتد (حافظه شنوایی – حساسیت شنوایی)

5-                به علت کمبود فضای آموزشی و کمبود میز و نیمکت دانش آموزان در اثر خستگی و درست نشنیدن کلمات را غلط می‌نویسند. (آموزشی)

6-                 متناسب نبودن متن دیکته ازنظر (کمیت و مقدار) باسن پایه تحصیلی آنان باعث می‌شود دانش آموزان بعد از نوشتن مقداری از آن خسته شوند و غلط نویسی آغاز می‌گردد. (آموزشی)

7-                در بعضی‌اوقات دانش آموزان به علت مشکلات روانی هنگام نوشتن دیکته در افکار خود غوطه‌ور می‌شوند و از نوشتن بازمی‌مانند.

8-                وجود حروف هم‌صدا در ادبیات فارسی مانند ص – ث – س

9-                تند گفته شدن دیکته از سوی معلم باعث خستگی و کم شدن دقت در دانش آموزان می‌گردد.

10-            ضعف در مهارت‌های حرکتی (نارسا نویسی) – بی‌قراری و تندخویی – خطا در ادراک بصری حروف (حافظه دیداری) – فقر آموزش و عدم تسلط معلم به شیوه‌های آموزشی مطلوب در هنگام تعلیم نوشتن، نشناختن حروف و قواعد نوشتن توسط دانش آموزان، نداشتن تمرین لازم و کافی برای نوشتن املاء، خود می‌تواند موجب ضعف و نارسایی فراگیر در کسب مهارت نوشتن شود.

انواع اشکالت موجود در دیکته دانش آموزان را پس از تجربه و تحلیل می‌توان به دو گروه طبقه‌بندی کرد. یک گروه از اشکالات به مشکلات آموزشی مربوط هستند و از طریق روش تدریس می‌توان حل کرد و گروه دیگر را از طریق تمرین‌های خاصی که می‌توان به‌جای رونویسی‌های معمول در مدارس در نظر گرفت تا ضمن جلوگیری از هدر رفتن وقت و استعداد دانش آموزان در برطرف کردن اشکالات دیکته بسیار مؤثر باشند.

مراحل ارزیابی و تشخیص مشکلات یادگیری

والدین و معلمین اولین کسانی هستند که متوجه اختلالات یادگیری در کودکان می‌شوند. عمده‌ترین شیوه‌های شناسایی و تشخیص این‌گونه مشکلات، روش‌های مشاهده، مصاحبه و آزمون‌های روانی است.

ازجمله شیوه‌های درمانی رایج بر این اساس، می‌توان به درمان رایج بر نگرش‌های ادراکی – حرکتی اشاره کرد.

در این شیوه تلاش می‌شود تا موقعیت‌هایی برای کودک فراهم شود تا بتواند اطلاعاتی را از محیط دریافت دارد، به یکدیگر ارتباط دهد و آن‌ها را دریابد. استفاده از روروک، بازی‌هایی برای آموزش حرکت، تمرینات روی تخته‌سیاه برای رشد هماهنگی حرکت و ادراک دیداری، حل معما در این شیوه کاربرد دارد.

از روش‌های درمانی دیگر می‌توان به روش دیداری حرکتی فراستیگ و شیوه‌های رفتاری اشاره کرد. برخی از متخصصان حرفه پزشکی نیز معتقدند باید به این دسته کودکان دست‌کم به‌طور آزمایشی دارو تجویز کرد. با این اختلالات یادگیری مطالعات انجام‌شده بسیار اندک است.

از سوی دیگر در نظر گرفتن امکانات آموزشی ویژه برای کودکان موردتوجه قرارگرفته است. مثلاً استفاده از اتاق مرجع یا کلاس‌های ویژه.

بااین‌حال مسئله جای‌دهی مبتلایان به اختلالات یادگیری در کلاس‌های مختلف هنوز موردبحث بسیاری از متخصصان آموزش‌وپرورش است.